Het Joods Museum van België presenteert Four Sisters, een expo met Chantal Akerman, Marianne Berenhaut, Sarah Kaliski en Julia Pirotte

De tentoonstelling Four Sisters behandelt aan de hand van het werk van vier kunstenaars - Chantal Akerman, Marianne Berenhaut, Sarah Kaliski en Julia Pirotte - de thema's vernietiging, emancipatie, transformatie, verlangen en herinnering.

Chantal Akerman, Marianne Berenhaut, Sarah Kaliski en Julia Pirotte zijn kunstenaars. De één maakt films, de ander sculpturen, nog een ander is schilder, de laatste is fotograaf. het zijn vier Joodse vrouwen, uit verschillende generaties, geëmigreerd of geboren uit staatloze ouders die Oost-Europa en de vervolgingen waren ontvlucht in de jaren 1930. Alle vier woonden ze in Brussel en hebben ze gemeen dat ze – rechtstreeks of via hun familieleden – de bezetting hebben meegemaakt, de deportaties hebben gezien of zelf ervaren, de catastrofe hebben overleefd.

Chantal, Marianne, Sarah en Julia zijn zussen. Zussen van andere ouders. Ze overleefden, of leefden gewoon, dankzij de veerkracht van hun naasten. Net als Ruth Elias, Ada Lichtman, Paula Biren en Hanna Marton, Les Quatre sœurs die terugkeerden van de dodenkampen en van wie cineast Claude Lanzmann eind jaren zeventig getuigenissen had verzameld, delen zij de ervaring van de Shoah. In hen is een herinnering opgeslagen, aan evenveel verhalen als er afwezigheden zijn en afgeknapte woorden. Een scheur, een stilte, een obsessie die ze hebben geërfd.

In en rond deze gaping in de geschiedenis, die ook de hunne is, hebben ze als kunstenaars hun werk gecreëerd, een taal en een eigen benaderingswijze ontwikkeld. Chantal, Marianne, Sarah en Julia, die elk in een eigen wereld evolueren, hebben elkaar soms gekruist, opgemerkt aan het begin van een tentoonstelling of een vertoning. Vrouwen, die zich hebben geconstrueerd met een kracht en een toewijding die hen vandaag tot voorbeelden van leven en vrijheid maken. Joodse vrouwen die zich vragen stelden over de zware last van de overdracht en van te behoren tot een gemeenschap, en over de krachten van een versnipperde cultuur in diaspora.

Four Sisters is een tentoonstelling in koor die de blik volgt van deze vier figuren, wier bestaan, samen genomen, een hele eeuw geschiedenis omvat, waar gebeurtenissen en plaatsen, vernietiging en emancipatie, politieke transformaties en intieme experimenten in elkaar haken. Door kunstwerken en archieven, beeld en tekst, monografische presentaties en collectieve arrangementen te combineren, vervlecht Four Sisters de draden van deze levensverhalen zoals een weefsel. Een jongere generatie kunstenaars werkt nu en dan mee aan dit weefsel, zodat het zich uitstrekt tot in het heden. In de plooien en de details van het web, waar herinnering zich in de fictie weeft, toont Four Sisters een gebaar, een tijd, een fragment, waarvan de echo resoneert en nieuwe patronen vormt, zoals een herinnering die enkel kan ontstaan door ze te delen.

Four Sisters ​
​23 maart - 27 augustus 2023
​Joods Museum van België

Met

Een voorstel van Barbara Cuglietta & Yann Chateigné Tytelman ​ 

Persconferentie: 22 maart, 11u

Dit tentoonstellingsproject werd gerealiseerd in samenwerking met Bozar, het Musée de la Photographie van Charleroi, de Fondation C.A en het Polish Institute Brussels.

Beelden

Julia_Pirotte_selfportrait

Marianne_Berenhaut_Les jumeaux

Sarah Kaliski

Sarah Kaliski, als metafysische kunstenares, waarvan de gevoelige lijnvoering de dragers van haar werken transcendeert, vermenigvuldigt lichamen in een sensuele, poëtische stijl, getekend door de Geschiedenis.

Sarah Kaliski werd geboren in 1941 in Brussel en overleed in 2010 in Parijs. Ze is de jongste van vier broers en zussen die zich allen op artistiek gebied deden opmerken. De familie Kaliski, van Joodse en Poolse afkomst, groeide op in België en betaalde de drama's van de 20e eeuw, waaronder het verlies van hun vader die naar Auschwitz werd gedeporteerd. Het werk van Kaliski behandelt dan ook geregeld thema’s zoals de martelingen door de nazi's, de Belgische cultuur en identiteit, geweld tegen kinderen en de seksuele vrijheid van vrouwen.

Julia Pirotte

Het aangrijpende fotografisch werk van Julia Pirotte, kunstenares én activiste, is één van de zeldzame en waardevolle visuele getuigenissen van het Verzet.

Julia Pirotte werd in 1907 in Polen geboren als Gina Diament. Ze moest haar geboorteland ontvluchten waar ze werd vervolgd vanwege haar communistische politieke ideeën. Ze wil haar zus Mindla in Parijs vervoegen en ze zoekt haar toevlucht in België. Daar ontmoet ze onder meer de weerstandster Suzanne Spaak die haar haar eerste camera geeft, een Leica Elmar 3, die ze haar hele leven zal bijhouden. Pirotte is vanaf dan nooit meer gestopt met het fotograferen van haar dagelijks leven als verzetsstrijdster en activiste. In 1940, na de invasie van België door de Duitsers, vlucht ze naar la France libre om haar verzetsactiviteiten te kunnen verderzetten. In Marseille maakt ze talloze foto's die het dagelijkse leven onder het Vichy-regime documenteren. Na de oorlog keert ze terug naar Polen, waar ze getuige is van het bloedbad in Kielce in 1946, dat ze vereeuwigt in een pakkende fotoserie. Ze zette haar documentair werk heel haar leven voort en onderwees het fotografisch medium aan de jonge Poolse generatie. Ze stierf in 2000 in Warschau op 92-jarige leeftijd.

Marianne Berenhaut

De installaties van Marianne Berenhaut tonen zich aan de toeschouwers als afval. Ze vormen als het ware een vraagteken waarbij elke poging tot antwoord vervluchtigt. Nooit vast, altijd in beweging zijn haar sculpturen raadsels waar - in een fragiele en aangrijpende assemblage - verhalen, identiteiten en herinneringen met elkaar botsen.

Marianne Berenhaut, geboren in Brussel in 1934, werd tijdens de oorlog van haar familie gescheiden en vond samen met haar tweelingbroer onderdak in een katholiek weeshuis. Haar oudere broer en haar ouders, gedeporteerd in 1943, overleven Auschwitz niet. 

Aan de hand van de assemblagetechniek met diverse materialen behandelt het sculpturale werk van Marianne Berenhaut de thema's trauma, afwezigheid en herinnering. Het subtiel evenwicht van haar werken bevraagt de instabiliteit van identiteiten, die van vrouwen, maar ook die van de objecten waaruit haar werken zijn samengesteld.

Chantal Akerman

Chantal Akerman, boegbeeld van de moderne film en internationaal geprezen, is ongetwijfeld één van de belangrijkste Belgische cineasten. Haar legendarische film Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080, Bruxelles werd onlangs door het Britse tijdschrift Sight&Sound uitgeroepen tot “beste film aller tijden”.

Chantal Akerman, geboren in 1950 in Brussel in een Joods gezin afkomstig uit Midden-Europa, ze werd opgevoed door haar vader en haar moeder, Natalia, een overlevende van Auschwitz. De hechte band die Akerman met haar moeder heeft, drukt een stempel op het werk van de cineaste.

Akermans veelzijdige werk omvat zowel fictie als documentaires, muzikale komedies en installaties. Tijdelijkheid, vrouwelijkheid en afstamming zijn de terugkerende thema's in haar werk. De frontale en waarheidsgetrouwe blik die Akerman werpt op een dagelijks leven dat vaak door vrouwen wordt bevolkt, stelt vraagtekens bij gebaren en rituelen, het verstrijken van de tijd, definities van vrouwelijkheid en de relatie die we hebben met het geheugen.

Chantal Akerman stierf in 2015 in Parijs en fascineert meer dan ooit, aangezien haar werk, ook vandaag, bijzonder relevant en belangrijk blijft voor hedendaagse uitdagingen.